Mieszkańcy powiatu poznańskiego w niedzielę w ramach akcji „Zapal znicz pamięci” przywracali pamięć o dramatycznych losach Polaków mieszkających podczas II wojny światowej na tzw. ziemiach wcielonych do III Rzeszy. Znicze zapłonęły w miejscach publicznych egzekucjach i więzieniach, a główne uroczystości odbyły się w Muzeum Martyrologii Wielkopolan Forcie VII.
Akcja „Zapal znicz pamięci” w tym roku odbyła się po raz dziewiąty i ma na celu przywracanie pamięci o dramatycznych losach Polaków mieszkających podczas II wojny światowej na tzw. ziemiach wcielonych do III Rzeszy, które nigdy nie przebiły się do pamięci zbiorowej. Od pierwszego dnia agresji niemieckiej w 1939 roku terror i egzekucje były codziennym doświadczeniem Polaków w Wielkopolsce, na Pomorzu, Kujawach, Śląsku i ziemi łódzkiej. Niemcy wprowadzili tu znacznie większe represje niż na terenie Generalnego Gubernatorstwa. Tylko do końca 1939 roku na Kresach zachodnich Rzeczypospolitej zamordowali 40 tysięcy osób, przedstawicieli polskich elit, a głód, terror i eksterminacja stały się przez kolejne lata codziennym doświadczeniem mieszkańców tych ziem.
W tym roku przypominano również obozy koncentracyjne m.in. KL Mauthausen-Gusen, KL Stutthof, KL Auschwitz, w których w ramach „akcji prewencyjnej” w latach 1939-1940 osadzono przedstawicieli polskiej inteligencji, a tysiące z nich straciło w nich życie. Na początku października blisko 30-osobowa delegacja z Polski wraz z konsulem generalnym RP w Austrii wzięła udział w uroczystościach w Zamku Hartheim, w którym w czasie II wojny światowej utworzono ośrodek eutanazji.
Zwiastun filmu „Hartheim. Zapal znicz pamięci 2017”:
Natomiast główne uroczystości w ramach akcji „Zapal znicz pamięci” w Wielkopolsce odbyły się w Forcie VII w Poznaniu, w którym działa Muzeum Martyrologii Wielkopolan. W uroczystościach wzięli udział przedstawiciele władz samorządowych i Instytutu Pamięci Narodowej, poznaniacy i seniorzy, którzy jako dzieci, byli więźniami niemieckich obozów zagłady. Udział w akcji wzięli też uczniowie Szkoły Podstawowej nr 58 w Poznaniu. Do dawanego obozu koncentracyjnego przybyli ze zniczami i kartkami, na których pojawiły się nazwiska ofiar II wojny światowej i ich numery z obozów koncentracyjnych.
Podczas uroczystości wspomniano Mariana Wiewiórkowskiego, który jest tegorocznym bohaterem akcji, zaprezentowano zwiastun filmu „Hartheim. Zapal znicz pamięci 2017”, a Grzegorz Kucharczyk opowiedział o zagładzie polskiej inteligencji w Forcie VII. Następnie wspólnie zapalono Znicze Pamięci.
Ponadto znicze zapłonęły przed Domem Żołnierza w Poznaniu, przy grobach na „Szlaku Pamięci” w lasach zakrzewsko-palędzkich w gminie Dopiewo gdzie od 1939 do 1941 r. zamordowano w sumie ponad 6000 osób, przed ratuszem w Kórniku oraz Bolechowie, Buku, Kostrzynie Wielkopolskim, Mosinie, Murowanej Goślinie, Owińskach.
Bohater tegorocznej akcji „Zapal znicz pamięci” w Wielkopolsce:
Marian Wiewiórkowski (1910–1941)
Już jako uczeń Szkoły Handlowej w Kaliszu i w latach późniejszych był członkiem Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” – polskiej organizacji łączącej cele niepodległościowe z działalnością sportową i wychowawczą. Od 1937 r. naczelnik poczty w Opatówku koło Kalisza, działacz „Związku Strzeleckiego”. Ożenił się z Marianną Semperską, miał dwoje dzieci. Po wkroczeniu Niemców na ziemie polskie 1 września 1939 r. znalazł się na liście osób, które w okresie międzywojennym bardzo aktywnie działały w licznych organizacjach społecznych i kulturalnych oraz organizowały akcje na rzecz wzmocnienia obronności kraju. Adnotacja o nim brzmiała: „Marian Wiewiórkowski – urzędnik – choć politycznie nie jest aktywny, był członkiem ówczesnej partii rządowej. Przez swój udział w tajnych zebraniach polskiej ludności musi być uznany za politycznie podejrzanego i niebezpiecznego”. Aresztowany 15 kwietnia 1940 r. wraz ze swoim stryjecznym bratem Aleksandrem Wiewiórkowskim i szwagrem Zygmuntem Gadzinowskim. Osadzony w KL Dachau, następnie w KL Gusen, gdzie nadano mu numer 4769. Obóz koncentracyjny Gusen powstał w grudniu 1939 r. jako filia położonego kilka kilometrów dalej obozu KL Mauthausen. Na budowę obozu w okolicach Mauthausen i Gusen zdecydowano się ze względu na pobliskie kamieniołomy granitu. W początkowym okresie jego istnienia więźniowie musieli pracować w kamieniołomach. Później w coraz większym stopniu zmuszani byli do pracy w przemyśle zbrojeniowym. Do samego tylko podobozu Gusen deportowano około 71 tysięcy ludzi z całej Europy. Około 36 tysięcy zostało tam zamordowanych. Największymi grupami narodowościowymi w obozie byli Polacy i obywatele Związku Sowieckiego. Marian Wiewiórkowski był jedną z ofiar zamęczoną w kamieniołomach – zginął 6 kwietnia 1941 roku.
POLECAMY MATERIAŁY (wystarczy kliknąć):
Polska delegacja na uroczystościach w Zamku Hartheim
Koncert Zaduszkowy „Pamiętamy…” już za miesiąc
Znicze pamięci zapłonęły w KL Mauthausen-Gusen (ZDJĘCIA)
Ruszyła akcja ZAPAL ZNICZ PAMIĘCI
Konkurs „Zapal znicz pamięci – Znajdź bohatera!”
„Szlak Pamięci” powstał w lasach palędzko-zakrzewskich
Akcja jest wspólną inicjatywą pięciu pionów edukacyjnych IPN oraz regionalnych rozgłośni radiowych Polskiego Radia z Poznania, Bydgoszczy, Katowic, Łodzi oraz Gdańska, a więc objęty nią zostanie cały obszar ziem polskich wcielonych do Rzeszy podczas II wojny światowej. W tym roku po raz pierwszy w akcji wziął udział Program I Polskiego Radia, a wspiera ją również dwutygodnik i portal „Nasz Głos Poznański”. Patronat honorowy sprawuje Prezydent RP Andrzej Duda.
Finałem akcji „Zapal znicz pamięci” będzie „Koncert Zaduszkowy. Pamiętamy…” , który odbędzie się 6 listopada w Teatrze Muzycznym w Poznaniu. W programie m.in. gala kończąca konkursy IPN, koncert Jacka Kowalskiego i premiera filmu „Operacja Tannenberg”.
Teksty merytoryczne i wybór źródeł:
dr Agnieszka Łuczak, Ewelina Małachowska, Artur Ossowski, Daniel Sieczkowski, Mirosław Sprenger
Tomasz Woźniak, fot. NGP, Karolina Rej, Radio Poznań
