Badanie urologiczne pozwala zdiagnozować m.in. takie schorzenia, jak kamicę układu moczowego, czyli powstawanie złogów w nerkach lub pęcherzu, które mogą wywoływać atak kolki nerkowej; zaleganie lub nietrzymanie moczu w pęcherzu, torbiele nerek, zakażenie lub zapalenie pęcherza moczowego. W trakcie badania u mężczyzn diagnozuje się również choroby związane z zewnętrznymi elementami układu płciowego, takie jak np. wodniak jądra, stulejka, przerost prostaty, wady fizyczne. Urolog zajmuje się także problemami związanymi z erekcją oraz impotencją. Wczesna diagnostyka urologiczna dolegliwości oraz objawów umożliwia rozpoczęcie skutecznego leczenia. Pozwala również na wczesne wykrywanie zmian nowotworowych.
Każdy mężczyzna po 40. roku życia powinien wykonać badanie urologiczne i regularnie raz w roku poddawać się badaniu w gabinecie urologa. Panowie powinni również obserwować sami siebie i reagować na niepokojące sygnały ze strony układu moczowo-płciowego. Po ukończeniu 50 lat mężczyźni powinni również oznaczyć poziom antygenu tzw. PSA w surowicy krwi.