W roku bieżącym mija sto lat od wytyczenia nowej trasy tramwajowej z Wildy przez Wierzbięcice i Towarową do Mostu Dworcowego oraz od Mostu Teatralnego do Parku Sołackiego. Była to w ówczesnym Poznaniu – mieście, które wreszcie w swym rozwoju przestrzennym wyszło poza ciasne wały fortyfikacji – ważne wydarzenie komunikacyjne.
Rozpoczęła się wtedy budowa linii tramwajowej i ulic omijających ścisłe centrum miasta! Zwłaszcza dla mieszkańców Wildy nowa trasa miała istotne znaczenie, bo pozwalała na szybszy dojazd do dworca kolejowego. Nowa linia tramwajowa pobiegła od Rynku Wildeckiego ówczesną ulicą Bittera (obecnie ul. Wierzbięcice) wzdłuż południowo-zachodnich obrzeży dawnych wałów fortyfikacji i cmentarzy do otwartego rok wcześniej Mostu Dworcowego. Tam, na skrzyżowaniu z Buddenstrasse (w okresie międzywojennym ul. Jasna, a od 1945 r. – Roosevelta) tory przyłączone były do funkcjonującej już sieci biegnącej w kierunku Jeżyc i Łazarza.
Drugi odcinek nowej inwestycji komunikacyjnej poprowadzony został w 1913 roku ku pónocno-zachodniemu nowemu rejonowi Poznania – Sołaczowi, przyłączonemu do miasta wraz… z Wildą, Jeżycami i Łazarzem trzynaście lat wcześniej. O ile Wilda, Łazarz i Jeżyce miały już zwartą zabudowę, a także rozwiniętą od ponad dwóch dziesięcioleci infrastrukturę komunalną – wodociągi, kanalizację, urządzenia elektryczne, trasy tramwajowe, to Sołacz dopiero zaczął być zabudowywany. Zaplanowano tam realizację ekskluzywnej dzielnicy z willami, ogrodami i parkiem dla wyższej oraz średniej klasy zamożności mieszkańców Poznania – urzędników, lekarzy, prawników, artystów i nauczycieli akademickich. Domy zaczęły powstawać wzdłuż ówcześnie wytyczonej nowej ulicy Bismarckalle, czyli dzisiejszej alei Wielkopolskiej, oraz w sąsiedztwie pomniejszych ulic – otaczających założony Park Sołacki. To tam, sto lat temu, wytyczono końcówkę nowej trasy tramwajowej biegnącej od placu Huggenberga (obecnie pl. Spiski), wzdłuż Rheinbabenalle (ul. Małopolska) Bismarckalle, Ziegelweg (ul. Ceglana, obecnie Pułaskiego) do Mostu Teatralnego, gdzie tory połączono z istniejącymi już od 1911 r. w kierunku Kaponiery, Jeżyc i śródmieścia (przez Most Teatralny – oddany do użytku w 1911 roku).
Tym samym powstała w Poznaniu pierwsza mała obwodnica tramwajowa, omijająca śródmieście. Jak ważna to była inwestycja „spinająca” centrum miasta z Wildą, Łazarzem, Jeżycami i Sołaczem można przekonać się nawet po stu latach od jej realizacji. Węzeł komunikacyjny (wraz z przystankami tramwajowymi) jest dziś najbardziej ruchliwym miejscem w Poznaniu. Krzyżują się tam trasy aż 12(!) linii tramwajowych z… 16 obecnie funkcjonujących.
Sto lat temu na tym skrzyżowaniu było jednak zdecydowanie spokojniej, wręcz sennie…. Gdy w październiku włączono do ruchu nową trasę z Wildy przez Most Dworcowy, Kaponierę, skrzyżowanie przy Moście Teatralnym do Parku Sołackiego, pojechała tędy uruchomiona linia 9. Tramwaj wyjechał jednak w trasę „dwuetapowo”. Wpierw jeździł z Rynku Wildeckiego do Mostu Teatralnego, a od drugiej połowy października 1913 roku, po zakończeniu ostatnich prac torowych i przy budowie przystanków – do Sołacza. Oto co napisał sto lat temu polski „Dziennik Poznański” (nr 232, ze środy, 8 października 1913 r.) po otwarciu dzień wcześniej pierwszego odcinka trasy linii 9: „Nowa linia kolejki elektrycznej. Dziś rano oddano do użytku publiczności linię dziewiątą z placu Bismarcka na Wildzie przez plac Liwoniusza tymczasowo do mostu przy teatrze niemieckim [Teatr Wielki – przyp. autora]. Podobno w przyszłym miesiącu kursować już będzie kolejka do Sołacza. Obecnie odbywa się komunikacya z przerwą 10-minutową. Mieszkańcy Wildy są zadowoleni, że wreszcie mają lepsze połączenie z dworcem.”
Warto wspomnieć, iż od ulicy Ceglanej w stronę Parku Sołackiego trasa wytyczona została poza jezdnią. Były to pierwsze wydzielone tory tramwajowe w mieście. Trasa w ówczesnych czasach musiała więc robić wrażenie. Jadącym przez Sołacz tramwajom nie przeszkadzały wozy konne, a te przecież na jezdniach, gdzie wbudowane były tory, spowalniały ruch pojazdom szynowym.
Tramwaj linii 9 od stu lat związany jest z Sołaczem; stał się jego symbolem, podobnie jak tramwaje „dwójki” dla Jeżyc, czy „jedenastki” dla Winiar (ta, czasowo – z powodu przebudowy Kaponiery – ma zmienioną trasę). Dodać trzeba, iż w okresie międzywojennym, gdy do Winiar w 1935 roku zbudowana została trasa tramwajowa, linie 9 i 11 przemiennie jeździły ze Starego Rynku przez Most Teatralny i Sołacz do swoich końcówek: „dziewiątka” do Golęcina (trasa od 1925 r. przedłużona do koszar wojskowych) i „jedenastka” do ulicy Koronnej na Winiarach.
Symbolem starej trasy tramwajowej na Sołacz jest też zabytkowy budynek poczekalni końcowego przy Parku Sołackim. Wprawdzie już od wielu lat nie funkcjonuje jako obiekt dworcowy, a więc nie czynne jest okienko dyżurnego ruchu i kasjera, nie można też się w nim schronić przed deszczem, ale warto podziwiać jego niepowtarzalną drewnianą konstrukcję. Architekturę, która przed stu laty wkomponowana została do otaczającego go parkowego krajobrazu.
Tekst i zdjęcia: Andrzej Świątek; fot archiwum
