Wyruszyła kolejna ekspedycja naukowo-dydaktyczna do Sudanu. Studenci oraz pracownicy Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (UAM) spędzą w Afryce prawie dwa miesiące (19.01-9.03.2013).
Wyjazd jest możliwy dzięki podpisanej w 2011 roku przez UAM umowy o współpracy z Sudańską Służbą Starożytności (National Corporation for Antiquities and Museums of Sudan, w skrócie NCAM). Uczestniczą w nim archeolodzy, arabiści oraz etnolog (łącznie 8 osób, w tym 3 pracowników naukowych i 5 studentów). Będą wspólnie pracowali w dolinie Nilu w rejonie 5 Katarakty. Obszar ten za kilka lat (od 3 do 6 lat według różnych źródeł) zostanie zupełnie zniszczony. Władze sudańskie w ramach projektów rozwoju gospodarczego rozpoczęły budowę hydroelektroni w miejscowości Shereik. Za kilka lat powstanie w tym miejscu gigantyczna zapora wodna, która spiętrzy wody Nilu. Powstanie sztuczny zbiornik wodny.
Będzie on obejmował obszar całej 5 Katarakty. Pod wodą znajdą się liczne wioski. Zalane zostaną pola uprawne, wyspy i wszystko co się na tych terenach znajduje łącznie z ogromną liczbą stanowisk archeologicznych. W przeszłości, jak i obecnie, osadnictwo skupiało się wzdłuż doliny Nilu. Ludzie na przestrzeni wieków budowali nad brzegami największej rzeki Afryki swoje domy, uprawiali ziemię, którą regularne wylewy Nilu uczyniły wyjątkowo żyzną, hodowali zwierzęta, itd. W przeciągu najbliższych lat ten naturalny tok życia zostanie przerwany. Mieszkańcy zostaną przesiedleni, a wszelkie pozostałości po nich i po ich przodkach zostaną zniszczone przez wody nowego zbiornika.
Odpowiedzią na to zagrożenie był apel wystosowany przez NCAM do międzynarodowego grona naukowców (luty 2012). Wyrażono w nim gorącą prośbę o pomoc w ratowaniu dziedzictwa kulturowego rejonu 5 Katarakty. Na apel odpowiedzieli badacze z Wielkiej Brytanii, Niemiec oraz Polski, którzy obok naukowców sudańskich będą do czasu napełnienia zbiornika pracować w zagrożonym terenie.
Archeolodzy oraz etnolog będą pracowali na wyspie Sabnas (powierzchnia około 4,5×2 km). Jest to jedna z wysp tworzących 5 Kataraktę. Na jej wschodnim i północnym brzegu znajdują się ruiny twierdz zbudowanych najprawdopodobniej w okresie islamskim (czyli po XV wieku). Archeolodzy wykonają precyzyjną dokumentację tych budowli oraz rozpoznanie reszty wyspy pod kątem obecności innych pozostałości przeszłości. Etnolog z kolei pracując wśród lokalnej ludności, zamieszkującej Sabnas, będzie starał się dowiedzieć:
– co tradycyjna wiedza mówi o tych fortecach?
– czy są związane z nimi jakieś legendy?
– kto je zbudował i kiedy?
Arabiści będą pracowali w miejscowej szkole podstawowej. Dla dzieci z Sudanu przywiozą przybory szkolne zebrane przez uczniów z polskich szkół. Arabiści przeprowadzą warsztaty oraz zabawy mające na celu przedstawienie Polski oraz poznanie Sudanu „oczyma sudańskich dzieci”. Dla dzieci będzie to wyjątkowa okazja aby poznać inny zakątek świata z perspektywy jej mieszkańca (obszar 5 Katarakty nie leży na szlakach turystycznych z tego względu rzadko zaglądają tam obcokrajowcy). Dla arabistów będzie to okazja do nauki lokalnego dialektu języka arabskiego oraz poznanie lokalnej kultury. Wszystko ma się odbywać na zasadzie gier i zabaw, a nie nudnych wykładów i lekcji.
Po zakończeniu prac terenowych archeolodzy przeprowadzą warsztaty z archeologii krajobrazu dla pracowników NCAM. W trakcie 5-dniowych zajęć Sudańczycy nauczą się posługiwać takimi urządzeniami, jak GPS czy tachimetr elektroniczny. Dowiedzą się również jak dane z takich pomiarów wykorzystać w dalszych analizach i interpretacjach w środowisku Geograficznych Systemów Informacji.
Prace terenowe archeologów i etnologa są finansowane z grantu Narodowego Centrum Nauki (program Preludium 3). Prace arabistów są finansowane przez UAM oraz sponsorów prywatnych. Warsztaty w NCAM są finansowane przez UAM oraz NCAM.
