Sto lat temu poznaniacy otrzymali nową, dziewiątą linię tramwajową. W środę, 8 października 1913 roku „Kurier Poznański” w rubryce „Kronika miejscowa” obwieścił czytelnikom [pisownia zachowana oryginalna]: „Otwarcie nowej linji kolei elektrycznej od placu Bismarka przez plac Liwonjusza ku pomostowi przy dworcu centralnym nastąpiło nareszcie dzisiaj. Wozy kursujące na nowej linji zaopatrzono nr. 9. Do otwarcia przyczyniła się prawdopodobnie ożywiona dyskusja na ostatniem posiedzeniu Rady miejskiej.”

Na szybkiej trasie do koszar

„Dziewiątka” zaczęła jednak jeździć (podczas pierwszych przejazdów) już dzień wcześniej na trasie: Rynek Wildecki  – Wierzbięcice (wówczas Bittera) – plac Drwęskiego (Livoniusa) – Towarowa (Colomba) – Most Dworcowy – Roosevelta (Buddego) – Kaponiera – Most Teatralny, gdzie miała tymczasową końcówkę. Jedenaście dni później – 18 października 1913 r. –  jej trasa przedłużona została do Sołacza – do placu Spiskiego (Huggenberga). Był to nowy odcinek do rozbudowującej się w tym rejonie ekskluzywnej dzielnicy willowej. O tym wydarzeniu „Kurier Poznański”  w niedzielę,  19 października 1913 r., natomiast tak pisał w nadzwyczaj krótkiej informacji: „Otwarcie nowej linji kolei elektrycznej ku Sołaczowi nastąpiło dzisiaj. Otwarcie poprzedziła jazda próbna, która odbyła się pomiędzy godziną 1. a 2. po południu.” Tor tramwajowy od ulicy Pułaskiego (Ceglanej) przez al. Wielkopolską (Bismarcka) i Małopolską (Rheinbabena)  do wspomnianego pl. Spiskiego był wydzielony, czyli zbudowany obok jezdni. Tak wykonana trasa była pierwszą w ówczesnym Poznaniu. Jej przebieg zachowany został po czasy współczesne.  Przez te sto lat tramwaje linii 9 cały czas kursowały do Sołacza, a od 1925 roku do koszar – w odległym wówczas Golęcinie.

 Z pomocą tramwajarzom

W maju 1929 roku, przed organizowaną w Poznaniu Powszechną Wystawą Krajową (PeWuKa) dyrekcja Poznańskiej Kolei Elektrycznej dla usprawnienia komunikacji publicznej w mieście, wprowadziła zmiany w trasach tramwajów. Przybyły trzy nowe linie (10, 11 i 12), a „dziewiątka” miała wówczas trasę z ulicy Wielkiej  przez Stary Rynek, plac Wolności, Fredry, Most Teatralny, Sołacz do Golęcina.  Tramwaje kursowały co 10 minut. „Kurier Poznański” w sobotę, 11 maja 1929 r. publikując nowy  rozkład jazdy tramwajów, zaapelował jednocześnie, iż „Prawidłowa komunikacja częściowo też uzależnioną będzie od samego społeczeństwa, które w okresie P.W.K bezwzględnie współdziałać winno z wielkim wysiłkiem personelu tramwajowego. Tramwajarze niesłychanie ciężką będą mieli pracę z gośćmi z kraju i z zagranicy nieznających miasta – mieszkańcy zatem Poznania powinni starać się nie przysparzać kłopotu, lecz raczej śpieszyć z pomocą. Poza tem koniecznie należy zaopatrzyć się w drobne pieniądze, by nie utrudniać pracy konduktorom.”

Pożegnanie z Golęcinem, powitanie z Winiarami

W 1967 r. rozebrany został krótki odcinek do placu Spiskiego, a 9 listopada 1974 r. tramwaje linii 9 przestały jeździć do Golęcina. Trasa ta, jednotorowa (z mijanką przy ul. Niestachowskiej), bardzo malownicza, którą poznaniacy lubili jeździć do lasku golęcińskiego i na zawody sportowe funkcjonującego tam stadionu, została skutkiem pochopnych decyzji, a także planami przebudowy ulic Wojska Polskiego i Niestachowskiej, zamknięta i zastąpiona ”modą” na autobusy. Pojechały tam wówczas autobusy linii 64, a „dziewiątka” skierowana została do Winiar, gdzie już w okresie międzywojennym (od 1 października 1935 roku) do tego osiedla ze Starego Rynku jeździły tramwaje linii 11. Od 1935 roku pojazdy linii 9 i 11 na trasie: Stary Rynek  – Sołacz – Stary Rynek jechały trasą wspólną, gdzie od ulicy Sołackiej (Wojska Polskiego) linie te rozdzielały się – ”dziewiątka” do Golęcina, a ”jedenastka” do Winiar.  Do obsługi  trasy linii 11 skierowana została część wagonów motorowych „dziewiątki”. Tramwaje ze Starego Rynku do Sołacza i Winiar jeździły więc przemiennie co 20 minut. Powrót do centrum  w częstotliwości kursowania był taki sam.

W latach 1953 -57 trasę sołacką (od skrzyżowania ulic Wołyńskiej i Małopolskiej) wspomagały tramwaje linii 15, które przez plac Wiosny Ludów dojeżdżały na Wildę – do ulicy Traugutta. Po otwarciu 1 listopada 1957 r. nowej trasy na Winogrady (do ulic Pszennej i Pasieka) „piętnastka” (z Garbar) wraz „szesnastką” (z Rataj) tam zostały skierowane.

Od 8 lutego 1980 roku trasa z Winiar została przedłużona do ulicy Piątkowskiej. Tramwaje linii 9  (już z Dębca) i 11 (z Górczyna) nadal kursowały tam wspólnie, a od 23 lutego 1980 dołożona została im na tej trasie linia 24, zawracająca na ulicy Gwarnej (wówczas Lampego), kursująca do 2 stycznia 1991 r.

Wypatrywanie „Solnej”

W planach komunikacyjnego rozwoju Poznania uwzględniony jest skrót połączenia tramwajami Sołacza z centrum miasta ulicami Nowowiejskiego, Solną i Młyńską do placu Cyryla Ratajskiego, a także z ul. Małe Garbary. Plany te widnieją jednak od wielu lat, i gdyby zostały zrealizowane, mieszkańcy Sołacza, a także Winiar, Bonina oraz Winograd mieliby świetny skrót z dojazdami do śródmieścia; z pominięciem  Mostu Teatralnego – węzła komunikacyjnego, który w Poznaniu jest najbardziej przeciążony i przez to ponownie w ostatnich latach remontowany. Niestety, brak przewidywania (dotyczy to także objazdów ul. Towarową) ze strony włodarzy „mści się” teraz komunikacyjnymi komplikacjami w tych rejonach Poznania.

Sołacz i Winogrady okresowo bez tramwajów

Od 23 września na Sołacz i do ul. Piątkowskiej, a także na Winogrady  tramwaje nie jeżdżą. Spowodowane jest to przebudową „Teatralki”. Trasa tramwaju linii 9 skrócona została z Dębca do centrum miasta, a kursowanie „jedenastki” zostało zawieszone (wcześniej, z powodu przebudowy Kaponiery, jej przebieg został zmieniony i tramwaje linii 11 nie dojeżdżały do Piątkowskiej). Mieszkańcy Sołacza i Winiar muszą więc przeczekać te komunikacyjne kłopoty i „zadowolić się” autobusami zastępczymi. Tramwaje powrócić mają do ul. Piątkowskiej (podobnie jak na Winogrady) z końcem listopada bieżącego roku. Wówczas tak samo cieszyć się będą z widoku tramwaju, jak przed stu laty ówcześni poznaniacy, gdy w ten rejon miasta zaczęła kursować „dziewiątka”.

Andrzej Świątek

Źródło: Jan Wojcieszak: „120 lat komunikacji miejskiej w Poznaniu”, Piotr Dutkiewicz: „Tramwaje w Poznaniu”,  Jolanta Niezborała: „Skorowidz historyczny nazw ulic  miasta Poznania”, „Kurier Poznański”, MPK Poznań.