O co chodzi w psychoterapii?


Wiele osób udających się po pomoc terapeutyczną zastanawia się, na czym polega psychoterapia? Pacjentom często trudno jest oddzielić mity od faktów. Mitów zaś wciąż nie brakuje, pomimo około stu lat istnienia psychoterapii jako dziedziny profesjonalnej pomocy.

Wśród pozytywnych zmian w naszej mentalności na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat można wymienić większą wrażliwość na emocjonalną sferę życia człowieka. Prasa popularnonaukowa i książki na temat osobistego rozwoju przybliżają dziedzinę profesjonalnej pomocy, wykonywanej przez psychoterapeutów, psychologów i psychiatrów. Wciąż jednak wiele osób nie ma jasności, kim jest i co robi psychoterapeuta; czy jest brodatym mężczyzną w okularach, po czterdziestce, którego twarz spowita stoickim spokojem nie zdradza emocji? Kino amerykańskie a czasem też niektórzy przedstawiciele tego zawodu (zwłaszcza tradycyjni psychoanalitycy) z pewnością przyczynili się do takiego wizerunku psychoterapeuty.
Zadania określenia sposobu pracy terapeuty nie ułatwia fakt, że w dziedzinie ochrony zdrowia psychicznego spotkać można zarówno psychoterapeutów „samozwańczych” jak i wysoko wykwalifikowanych specjalistów, posiadających krajowe lub międzynarodowe certyfikaty psychoterapeutyczne. Tymi pierwszymi się tu jednak nie zajmujemy. Psychoterapeuta od strony formalnej ukończył oprócz studiów wyższych np. psychologii, pedagogiki, resocjalizacji lub medycyny, wieloletnie szkolenie specjalistyczne zakończone uzyskaniem certyfikatu.

Po pierwsze warto wiedzieć, kim psychoterapeuta nie jest i czego nie robi:

– nie prześwietla pacjenta rzekomym „rentgenem” w oczach;
– nie jest mędrcem, wiedzącym najlepiej, co pacjent powinien zrobić i wręczającym mu uzdrawiającą receptę;
– nie robi testów psychologicznych (chyba, że jest także psychologiem i procedura kliniczna uzasadnia wykonanie testu);
– nie zmienia świadomości ani nie wprowadza w trans, w którym przeprogramowuje pacjenta (chyba, że posługuje się metodą typu NLP lub podejściem ericksonowskim, a nawet wtedy stosowana hipnoza różni się od tej w rozumieniu potocznym);
– nie siada za pacjentem, by ograniczyć się do potakiwania i pomrukiwania (chyba, że naprawdę jest stereotypowym psychoanalitykiem);
– nie jest gawędziarzem, prowadzącym przy herbacie uczone rozmowy o życiu;
– nie jest też lekarzem, który dzieli świat człowieka na zdrowy i chory, ogranicza się do usunięcia „choroby”, a jej brak nazywa zdrowiem i wtedy kończy swoją pracę.

Zadanie psychoterapii

Profesjonalny psychoterapeuta to specjalista, którego pacjent niejako „zatrudnia” go do pracy na rzecz głębszego poznania siebie. Ze swoim pacjentem pracuje nad tym, by ten drugi uzyskiwał coraz lepszą świadomość samego siebie. Terapeuta nie zmienia więc pacjenta, lecz pomaga lepiej rozeznawać się w sobie i zdobyć większą elastyczność w odczuwaniu i działaniu, co umożliwi pacjentowi wprowadzenie pożądanych zmian do swojego życia. Terapia zwiększa naszą samowiedzę i uelastycznia sztywne mechanizmy obronne. Psychoterapeuta, wraz z aktywnie współpracującym pacjentem, zmierza do tego różnymi metodami, w zależności od szkoły terapeutycznej, którą reprezentuje. I tak:
– Psychoanalityk czy terapeuta psychodynamiczny w swojej pracy przywiązuje dużą wagę do przeszłości i jej wpływu na dzisiejszy styl funkcjonowania. Sam jest dość powściągliwy, co w założeniu przyspiesza traktowanie go jako „ekranu projekcyjnego” dla problemów i przeniesień pacjenta. Dzięki temu mogą one być wydobyte, nazwane i przepracowane. Terapeuta psychoanalityczny często posługuje się interpretowaniem jakiegoś bieżącego zachowania, sposobu bycia, aspektu marzenia sennego w kontekście przeszłych doświadczeń.
– Psychoterapeuta humanistyczny nie neguje przeszłości pacjenta, rekonstruuje jednak jej znaczenie razem z pacjentem i poprzez pełne skupienie się na bieżącym doświadczeniu „tu i teraz”. Terapeuta Gestalt pomaga przenieść przeszłość do teraźniejszości spotkania terapeutycznego i w niej zakończyć coś inaczej, lepiej (tzw. domykanie niedokończonych spraw). Relacja terapeutyczna w podejściu humanistycznym ma być żywa i sprzyjać ekspresji zaangażowanych w nią osób.
– Psychoterapeuta poznawczo – behawioralny (CBT) w dużym stopniu koncentruje się na wpływie automatycznych myśli i zakorzenionych (rdzennych) przekonań o sobie i świecie na emocje pacjenta. Następnie uczy zastępować je nowymi myślami i budować nowe, bardziej konstruktywne przekonania. Koncentruje się przede wszystkim na tym, co „boli” pacjenta i w tym względzie nieco bardziej przypomina lekarza. Podejście poznawczo-behawioralne posiada wiele technik przydatnych do pracy nad określonymi problemami i wymaga dużo systematyczności ze strony pacjenta.

Podstawowym zadaniem każdego psychoterapeuty jest jednak zbudowanie wspólnymi siłami z pacjentem takiej relacji, opartej na zaufaniu, w której pacjent będzie mógł otworzyć się na te informacje z własnego wnętrza, które do tej pory zwykł skrywać nawet przed samym sobą. Odnosząc się do słów dobrze znanego polskim czytelnikom, psychoterapeuty Irvina Yaloma – dobry terapeuta stwarza niepowtarzalną psychoterapię dla każdego pacjenta. Psychoterapeuta towarzyszy pacjentowi w długiej i często niełatwej, lecz pasjonującej drodze do siebie samego. Również metaanalizy badań nad psychoterapią wskazują, że żywa i autentyczna relacja terapeutyczna jest głównym źródłem wewnętrznej przemiany i jest ona względnie niezależna od metody terapii.

Poznaniacy są w dobrej sytuacji, jeśli chodzi o możliwość wyboru psychoterapeuty. W Poznaniu dostępna jest większość głównych metod psychoterapii, obecnych na liście Europejskiego Towarzystwa Psychoterapii (EAP). Jaka metoda jest najskuteczniejsza? Nie ma na to jednoznacznej odpowiedzi; badania wykazują, że w ogólności wszystkie metody odznaczają się zbliżoną efektywnością. Istnieją jednak indywidualne różnice, związane z zapotrzebowaniem konkretnej osoby. I tak, pacjent zainteresowany względnie szybkim opanowaniem objawu, jak fobia, bezsenność czy obsesyjne myśli, prawdopodobnie skorzysta z psychoterapii krótkoterminowej. Dostępne w Poznaniu to psychoterapia poznawczo-behawioralna lub terapia ericksonowska. Pacjent dążący do integracji różnych sfer własnej osobowości, pełniejszego poznania siebie i zmiany życiowych schematów, więcej skorzysta z psychoterapii długoterminowej. Poznań oferuje w tym względnie psychoterapię psychodynamiczną (pokrewna wobec psychoanalizy), humanistyczną psychoterapię Gestalt a także podejście integratywne. Jest też wielu specjalistów terapii systemowej, czyli znajdującej największe zastosowanie w pomocy parom i rodzinom. W Poznaniu jest też kilka poradni, umożliwiających spotkania z certyfikowanym psychoterapeutą w ramach ubezpieczenia NFZ.

Przed decyzją o skorzystaniu z pomocy psychoterapeutycznej, warto zasięgnąć podstawowej wiedzy o rodzajach psychoterapii. Dobrym rozwiązaniem dla osób niezorientowanych w temacie jest np. książka Stanisława Kratochvila pt. „Podstawy Psychoterapii”. Z kolei lekturą, pozwalającą zajrzeć w proces psychoterapii niejako „od kuchni”, jest książka wspomnianego Yaloma p.t. „Dar terapii”. Następnie zaś warto upewnić się, że wybrany terapeuta jest osobą certyfikowaną przez uznane towarzystwo psychoterapeutyczne, znajdujące się na liście np. Polskiej Rady Psychoterapii. Pacjent ma prawo także zapytać swojego terapeutę o szczegóły metody, jaką się posługuje a terapeuta powinien udzielić wyczerpujących informacji. Świadomy i trafny wybór psychoterapeuty zwiększa szanse jej powodzenia.

aut. Karol Furmanik, psychoterapeuta – www.psychoterapia.pro – Poznań

Dodaj komentarz